تریاژ بیمارستانی در بلایا و حوادث با مصدومین انبوه

تريـاژ، ابـزاري ضـروري در جهـت مـديريت مـصدومين در صـحنه وقـوع بلايـا، شناسـايي، اولويتبندي بيماران اورژانسي و انتقال هر چه سريعتر آنان به مراكز درماني جهـت نجـات جـان آن ها مي باشد.

ترياژ عملياتي صحيح مصدومين، سبب مديريت ارجاع بيماران به مراكز درماني و پيشگيري از ازدحام ناخواسته و اختلال خدمات رساني مي گردد و در عين حال كمك مي كند تا منابع محدود به گونه اي مديريت شود كه مصدوميني كه نياز به خدمات فوري دارند، در اولويت قرار گيرند.

ترياژ بیماران و مصدومين در شرايط عادي خدمات رساني متفاوت از الگـوي تريـاژ در زمـان بحران انجام مي پذيرد. كشورهاي مختلف متناسب با شرايط بـومي، منـابع و نيروهـاي امـدادي خود، شيوه ترياژ خاص خود را طراحي كرده اند.

ترياژ واژهاي است فرانسوي كه از كلمة Trier به معني دسته بندي كردن برگرفته شـده اسـت. اين واژه نخستين بار در قرن هجدهم ميلادي، توسـط دكتـر دومينـك جـين لاري در جنگ واترلو به كار گرفته شد.

در آن زمان اعلام شد كه اولويت درمان با مصدوميني است كه جراحات شديدتر دارند و نيازمند دريافت فوري مداخلات درماني هـستند.

بعـدها در سـال 1950؛ ورود بيماران به بخش هاي اورژانس با سطوح مختلف مشكلات بدون هيچ گونه اولويت بندي به مـرور افزايش يافت و باعث ازدحام و شلوغي بخش هاي اورژانس و پديده دامپينگ گرديد.

براي اولـين بار در آمريكا ترياژ به عنوان پاسخي براي حل مشكل ازدحام در بخش اورژانـس بيمارسـتان هـا مطرح گرديد.

بنا به تعريف سازمان جهاني بهداشت، ترياژ فرآيندي است كه براي اولويت بندي بيماران يـا مصدومان جهت ارائه خدمات درماني صورت ميگيرد؛ بدين صورت كه بيماران و مصدوميني كه نياز فوري و حياتي به دريافت اين خدمات دارند، در اولويت قرار ميگيرند.

ترياژ وقتي ضرورت پيدا ميكند كه منابع و زمان براي ارائه بهترين خدمت ممكن بـه همـة مصدومين كافي نباشد. اين وضعيت هنگام وقوع بلايا و يا حوادث با مصدومين انبـوه بـا شـدت بيشتري مشاهده ميشود.

لذا در اين شرايط به دليل وجود مصدومين متعدد، كه در بـسياري از موارد از ظرفيت حوزة سلامت منطقة حادثه ديده فراترند، انجام ترياژ از اهميت بـسيار بـالاتري نسبت به شرايط عادي برخوردار خواهد بود .

لذا ميتوان گفت مهمتـرين تفـاوت شـرايط وقـوع حوادث و بلايا با شرايط عادي در اين است كه در شرايط رخداد حوادث و بلايا، بايـد بيـشترين خدمت را به بيشترين افراد نيازمند ارائه كرد و بديهي است كه نميتوان به تمـامي مـصدومين، بهترين خدمت درماني را عرضه داشت؛ در حالي كه در شرايط عادي اين طور نيست.

ترياژ در شرايط حوادث و بلايا، فرايندي است مستمر كـه از صـحنة حادثـه آغـاز شـده، در پست پيشرفتة پزشكي AMP و بيمارستان ميداني يـا صـحرايي (در صـورت وجـود) ادامـه مي يابد و در نهايت به بيمارستان شهري ختم ميشود.

در هر يك از مناطق ياد شده، تـا زمـاني كه شرايط مصدوم تثبيت نشده باشد به طور مستمر ترياژ مجدد بايد انجام شود تا بدحال شدن احتمالي مصدوم و تغيير سطح ترياژ وي از ديد درمانگران نهان نماند.

در مرحلة حاد وقوع حوادث و بلايا، ترياژ با جداكردن صدمات خفيف، باعـث كـاهش حجـم كار به مراكز پزشكي توسط هجوم تعداد زياد مصدومين ميشود.

همچنين، تريـاژ بـا كمـك بـه توزيع مناسب بيماران در بخش هـاي مـرتبط مراكـز درمـاني شـرايطي ايجـاد مـي كنـد كـه در بيمارستان ها وضعيت بحراني ايجاد نشود.

براي ترياژ بيماران اورژانسي در شرايط عادي، الگوي ترياژ ESI قبلاً توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشـكي ابـلاغ شـده اسـت. ايـن الگـوي عـدد محـور، كـه در شـرايط عـادي بيمارستانها استفاده ميشـود، روش تريـاژي 5 سـطحي اسـت و نيازمنـد تجهيزاتـي همچـون فشارسنج و پالس اكسيمتر و نسبتاً زمانبر مي باشد.

لذا اين روش در شرايط وقوع حوادث و بلايا، با مراجعة همزمان انبوه مصدومين و كمبود موقت منابع در دسـترس (اعـم از منـابع انـساني و تجهيزات) و كوتاهي زمان، كاربردي عملياتي ندارد و جهـت طبقـه بنـدي درمـان مـصدومين و افزايش احتمال بقاي تعداد بيـشتري از آنهـا در بلايـا، بايـد از يـك الگـوي تريـاژ 4 سـطحي و رنگ محور بهره گيري كرد تا در زماني كوتاه تر بتوان به اهداف ترياژ در شرايط وقوع بلايا دسـت يافت.

تعريف ترياژ

ترياژ فرآيندي است كه اجراي صحيح آن نيازمند يك نگاه نظام مند و چند بعدي اسـت و بـراي اجراي آن ميبايست يك نظام (سيستم) طراحي گردد تا به وسيلة آن بتوان بـه هـدف مطلـوب كه همانا ارائة خدمات باكيفيت سلامت به بيشترين مـصدومين/بيمـاران (بـا اولويـت دهـي بـه نيازمندترين ايشان جهت دريافت خدمات) و به حداقل رساندن مرگ و مير و عـوارض ناشـي از يك حادثه است پرداخته شود.

اجزای نظام ترياژ

اجزاي يك نظام (سيستم) ترياژ عبارت است از:

كاركنان متخصص (آموزش ديده)
فضاي مناسب
لوازم و تجهيزات مورد نياز
تجهيزات و بسترهاي ارتباطي لازم
ثبت فرآيند اطلاعات بيماران و رديابي
همة اجزاي سامانه ترياژ بايد به درستي و با سرعت و دقت كـافي مـورد توجـه و اسـتفاده قـرار بگيرند تا بتوان گفت يك ترياژ موفق داشته ايم و بـه فوايـد و دسـتاوردهاي مهـم تريـاژ دسـت خواهيم يافت.

تيم های پشتيبان ترياژ

ترياژ موفق و صحيح، بخشي از يك فرآيند است كه نياز بـه حلقـه هـاي مكمـل دارد. برخـي از مهمترين ايـن حلقـه هـاي مكمـل و پـشتيبان (كـه همـه در درون سـامانة فرمانـدهي حادثـة بيمارستان طبقه بندي ميشوند) عبارتند از:

تيم ايمني (جهت پيشگيري از ايراد آسيب ناشي از سهل انگاري ها در شرايط حادثه)؛
تيم حراست و انتظامات (حفاظت فيزيكي براي پيشگيري از مداخلات بيروني)؛
تيم انتقال مصدومين (جهت انواع انتقال اعم از ويلچير و برانكارد)؛
تيم مديريت اجساد (شامل پزشكي قانوني، خدمات، متوليان مراسم مذهبي و…)؛
روان تيم سلامت .
تيم هاي اضطراري پزشكي EMT و سایر تیم های درمانی

نكات تكميلی و قابل توجه

انجام ترياژ درست و بِموقع در صحنة حادثه (ترياژ پيش بيمارستاني)، اثري مستقيم بـر سرعت و كيفيت ترياژ و درمان بيمارستاني مصدومين/ بيماران دارد.
ترياژ در بلايا و حوادث با مصدومين انبوه، نه صد در صد كامل و بدون اشكال است و نه صد در صد عادلانه؛ ولي امري است اخلاقي و گريزناپذير.
در ترياژ جايي براي احساسات و توجه به ويژگي هاي فردي مـصدومين وجـود نـدارد و تنها نتيجه و كارآيي عمليات از اهميت برخوردار است.
دشوارترين تصميم گيري در مورد مصدوميني است كه عليرغم زنده بـودن، اميـدي بـه نجات آنها نيست و با حذف آنها از چرخة درمان يا دست كم تأخير منطقي در رسيدگي به ايشان، شانس زنده ماندن و نجات تعداد بيشتري از ديگر مصدومين افزايش خواهـد يافت.
در شرايط وقوع حوادث و بلايا، ترياژ كاركنان بهداشتي درماني آسيبديـده نـسبت بـه ساير مصدومين از اولويت بيشتري برخوردار مي باشد.